Żaba wodna (Pelophylax kl. esculentus) to interesujący mieszaniec z rodziny żab zielonych, który fascynuje zarówno naukowców, jak i amatorów przyrody. Jej unikalna biologia, specyficzny tryb życia oraz różnorodność występowania sprawiają, że jest to gatunek godny uwagi i ochrony.
Gdzie występuje żaba wodna?
Żaba wodna zamieszkuje głównie Europę Środkową, rozciągając swój zasięg od południowej Szwecji po Zatokę Fińską, a na południu aż do Włoch i północnej Bułgarii. Jej obecność jest szczególnie zauważalna tam, gdzie występują również populacje żaby jeziorkowej, z którą często tworzy mieszane kolonie. W Polsce spotyka się ją powszechnie na nizinach, a jej zasięg w górach sięga do 800 m n.p.m.
Warto podkreślić, że w niektórych rejonach, takich jak północne Niemcy, Dania i południowa Szwecja, żaba wodna tworzy czyste populacje, co oznacza, że jest jedynym przedstawicielem żab zielonych w tych miejscach. Na wyspie Bornholm występuje natomiast razem z żabą śmieszką.
Preferowane środowisko
Żaba wodna preferuje obficie zarośnięte wody stojące, takie jak stawy czy zatoki jezior, gdzie znajduje schronienie i odpowiednie warunki do życia. Choć najczęściej przebywa nad wodami tymczasowymi, po okresie godowym można ją spotkać również przy wodach wolno płynących. Jest gatunkiem dziennym, co oznacza, że jej aktywność przypada głównie na dzień.
W poszukiwaniu nowego środowiska, młode osobniki mogą odbywać wędrówki nawet do 2,5 km, szczególnie podczas ciepłych deszczów. Regularne migracje odbywają się także wiosną, kiedy żaby przemieszczają się z zimowisk do miejsc rozrodu, oraz jesienią, gdy wracają na zimowiska.
Jak wygląda żaba wodna?
Morfologia żaby wodnej jest niezwykle interesująca i zróżnicowana. Ubarwienie tego gatunku jest bardzo zmienne, co czyni go trudnym do jednoznacznego oznaczenia. Grzbiet żaby wodnej jest zazwyczaj trawiastozielony, z jasnozieloną linią kręgową i czarnymi, małymi plamami, które różnią się od większych plam żaby śmieszki.
Samce żaby wodnej są mniejsze i smuklejsze od samic, osiągając długość od 5,4 do 9,7 cm, podczas gdy samice mogą dorastać do 11,5 cm. Ciekawym elementem jest dymorfizm płciowy, który jest dobrze zaznaczony – samce mają ciemniejsze modzele godowe na przednich kończynach, co pomaga im podczas godów.
Charakterystyczne cechy
Żaba wodna posiada dobrze rozwinięte błony pławne, które spinają palce tylnych odnóży, umożliwiając wykonywanie dalekich skoków. Na pierwszych palcach przednich odnóży samców znajdują się modzele godowe, które są ciemniejsze niż u żaby jeziorkowej. Obecność dwóch rezonatorów po bokach głowy to kolejna cecha charakterystyczna, która wyróżnia ten gatunek.
Ubarwienie ochronne żaby wodnej przypomina liście rdestu ziemnowodnego (Polygonium amphibium), co sprawia, że jest dobrze zakamuflowana w swoim naturalnym środowisku. Podczas okresu godowego ubarwienie grzbietu samców staje się bardziej żółtawe, co jest podobne do zmian zachodzących u żaby jeziorkowej.
Tryb życia i nawyki żaby wodnej
Żaba wodna prowadzi aktywny tryb życia, który jest ściśle związany z cyklami rocznymi i zmianami pogodowymi. Jej aktywność przypada głównie na dzień, co różni ją od niektórych innych gatunków żab. Wiosną, z nadejściem pierwszych przymrozków, żaby wodne migrują z zimowisk do miejsc rozrodu, a jesienią wracają do miejsc zimowania.
Podczas zimy żaby wodne zimują gromadnie, zagrzebane w mule lub pod warstwą roślinnych resztek w niezamarzających do dna zbiornikach wodnych. Część młodych i wyjątkowo dorosłych osobników może zimować na lądzie. Żaby te budzą się wraz z początkiem kwietnia, co jest nieco później niż w przypadku żab brunatnych.
Okres godowy
Okres godowy żaby wodnej przypada na koniec wiosny i początek lata. W Polsce jest to zazwyczaj połowa maja. Samce w tym czasie tworzą chóry nad wodami, wydając charakterystyczne dźwięki godowe, które są wzmacniane przez nadymane rezonatory po bokach głowy. Samce obejmują samice, przyjmując pozycję ampleksus axillaris, co ułatwiają im modzele godowe.
Samice składają skrzek na dnie zbiorników wodnych, w postaci dużych, nieforemnych buł. W ciągu jednego sezonu mogą złożyć od 3 do 10 tysięcy jaj, co jest imponującą liczbą. Średnica komórek jajowych wynosi około 1,5–2 mm.
Co jedzą żaby wodne?
Dieta żaby wodnej jest zróżnicowana i obejmuje głównie lądowe owady dzienne, takie jak muchówki, mrówki, pszczoły oraz chrząszcze. Co ciekawe, żaba wodna jest odporna na użądlenia pszczół, często mając kilka żądeł w języku. Chociaż jej dieta opiera się głównie na owadach lądowych, czasem zjada również dżdżownice, pająki, dorosłe ważki, ślimaki oraz kijanki, w tym własnego gatunku i drobne kręgowce.
Podczas poszukiwania pożywienia żaba wodna jest w stanie przemieszczać się na znaczne odległości, co czyni ją wyjątkowo aktywnym drapieżnikiem w środowisku wodnym i lądowym.
Jak chronić żabę wodną?
Żaba wodna jest objęta częściową ochroną gatunkową od 2014 roku, co świadczy o jej znaczeniu w ekosystemie oraz potrzebie zachowania jej naturalnych siedlisk. Wcześniej była chroniona ścisłą ochroną, co oznaczało jeszcze większe restrykcje dotyczące jej ochrony.
Choć nie jest obecnie wymieniana w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN, warto podjąć działania na rzecz ochrony jej naturalnych siedlisk, aby zapewnić jej przetrwanie w zmieniającym się środowisku. Edukacja i świadomość społeczna są kluczowe dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym gatunków takich jak żaba wodna.
Co warto zapamietać?:
- Żaba wodna (Pelophylax kl. esculentus) występuje głównie w Europie Środkowej, od Szwecji po Włochy i Bułgarię, osiągając zasięg do 800 m n.p.m. w Polsce.
- Preferuje obficie zarośnięte wody stojące, a młode osobniki mogą wędrować do 2,5 km w poszukiwaniu nowych środowisk.
- Samce osiągają długość 5,4-9,7 cm, a samice do 11,5 cm; dymorfizm płciowy jest widoczny w modzelach godowych samców.
- Okres godowy przypada na połowę maja, samice składają od 3 do 10 tysięcy jaj, a średnica jaj wynosi 1,5-2 mm.
- Żaba wodna jest objęta częściową ochroną gatunkową od 2014 roku; kluczowe jest zachowanie jej naturalnych siedlisk dla ochrony różnorodności biologicznej.
